سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در جهان است، اما خبر خوب این است که در صورت تشخیص زودهنگام، درمان‌پذیری بالایی دارد. شناخت انواع سرطان پوست، علائم آن‌ها و گزینه‌های درمانی موجود، گام بزرگی در جهت حفظ سلامت شماست. در ادامه این مقاله از سایت دکتر ابوئی همراه ما باشید.
مقدمه: چرا شناخت انواع سرطان پوست حیاتی است؟
انواع سرطان پوست زمانی ایجاد می‌شود که رشد غیرطبیعی سلول‌های پوست در اثر آسیب DNA (معمولاً ناشی از اشعه ماوراءبنفش خورشید یا سولاریوم) رخ دهد. انواع سرطان پوست به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: غیرملانومی (شامل کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول سنگفرشی) و ملانوم (خطرناک‌ترین نوع).
کارسینوم سلول بازال (BCC) – Basal Cell Carcinoma)
- شایع‌ترین نوع سرطان پوست: حدود ۸۰% موارد سرطان پوست غیرملانومی را تشکیل می‌دهد.
- منشأ: سلول‌های لایه پایه اپیدرم (بیرونی‌ترین لایه پوست).
- علائم و ظاهر:
- برجستگی مرواریدمانند یا مومی شکل (غالباً صورتی، قرمز یا سفید).
- زخم صاف و پوسته‌دار که بهبود نمی‌یابد یا مدام عود می‌کند.
- لکه قهوه‌ای یا سیاه (در انواع رنگدانه‌دار).
- معمولاً در نواحی در معرض آفتاب (صورت، گوش‌ها، گردن، پوست سر، شانه‌ها) دیده می‌شود.
- سرعت رشد: کند. به ندرت به سایر اندام‌ها گسترش می‌یابد (متاستاز می‌دهد)، اما در صورت عدم درمان می‌تواند به بافت‌های اطراف آسیب بزند.
روش‌های تشخیص سرطان پوست نوع BCC:
- معاینه بالینی توسط متخصص پوست (درماتولوژیست).
- بیوپسی پوست (نمونه‌برداری): اصلی‌ترین روش. انواع آن شامل بیوپسی تراششی، پانچ و برشی می‌شود. نمونه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
روش‌های درمان سرطان پوست نوع BCC:
- جراحی تخلیه و الکترودسیکیشن (ED&C): تراشیدن ضایعه و سوزاندن بستر آن.
- جراحی میکروسکوپیک موس (Mohs Surgery): بسیار دقیق، با حفظ حداکثر بافت سالم. برای نواحی حساس (صورت) و ضایعات بزرگ/عودکننده ایده‌آل است.
- جراحی برش ساده (اکسیزیون).
- کرایوتراپی (سرما درمانی): منجمد کردن ضایعه با نیتروژن مایع.
- داروهای موضعی: ایمیکیمود (Aldara) یا فلوروراسیل (Efudex) برای ضایعات سطحی.
- پرتودرمانی: برای مواردی که جراحی گزینه مناسبی نیست یا در افراد مسن.
- درمان‌های هدفمند یا ایمونوتراپی: برای موارد پیشرفته موضعی (مثل Odomzo, Erivedge) یا متاستاتیک.
کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) – Squamous Cell Carcinoma)
- دومین سرطان پوست شایع: حدود ۲۰% موارد غیرملانومی.
- منشأ: سلول‌های سنگفرشی (اسکواموس) در لایه‌های فوقانی اپیدرم.
- علائم و ظاهر:
- برجستگی قرمز و سفت.
- زخمی با حاشیه برجسته که پوسته می‌دهد یا خونریزی می‌کند و بهبود نمی‌یابد.
- لکه پوسته‌دار و زبر که ممکن است به زخم تبدیل شود.
- معمولاً در نواحی در معرض آفتاب (صورت، گوش‌ها، لب‌ها، پشت دست‌ها) ایجاد می‌شود. می‌تواند روی زخم‌های مزمن یا سوختگی‌ها هم ظاهر شود.
- سرعت رشد: سریع‌تر از BCC. اگر درمان نشود، احتمال گسترش به غدد لنفاوی و اندام‌های دورتر (هرچند کم) وجود دارد.
روش‌های تشخیص سرطان پوست نوع SCC:
- معاینه بالینی.
- بیوپسی پوست (تراششی، پانچ یا برشی).
روش‌های درمان سرطان پوست نوع SCC:
- جراحی موس (Mohs): به‌ویژه برای ضایعات بزرگ، در نواحی حساس، عودکننده یا با حاشیه نامشخص.
- جراحی برش ساده.
- ED&C.
- کرایوتراپی (برای ضایعات بسیار سطحی و کوچک).
- پرتودرمانی.
- داروهای موضعی: برای ضایعات سطحی بسیار محدود (اکتینیک کراتوز پیش‌سرطانی).
- درمان سیستمیک (دارویی): برای موارد پیشرفته موضعی غیرقابل جراحی یا متاستاتیک (شیمی‌درمانی، درمان‌های هدفمند، ایمونوتراپی مانند Cemiplimab).
ملانوما (Melanoma)
- کم‌شایع‌تر اما خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست: مسئول اکثریت قریب به اتفاق مرگ‌های ناشی از سرطان پوست.
- منشأ: سلول‌های رنگدانه‌ساز (ملانوسیت‌ها).
- علائم و ظاهر (قانون ABCDE):
- A (Asymmetry – عدم تقارن): نیمی از خال با نیمه دیگرش مطابقت ندارد.
- B (Border – حاشیه): حاشیه نامنظم، دندانه‌دار یا محو.
- C (Color – رنگ): تغییر رنگ یا وجود چندین رنگ (قهوه‌ای، سیاه، قرمز، سفید، آبی).
- D (Diameter – قطر): معمولاً بزرگ‌تر از ۶ میلی‌متر (به اندازه پاک‌کن سر مداد)، اما می‌تواند کوچکتر باشد.
- E (Evolution – تکامل): خال در حال تغییر اندازه، شکل، رنگ یا علائم جدید (خارش، خونریزی).
- می‌تواند روی خال‌های قبلی ایجاد شود یا به صورت یک خال جدید و غیرعادی ظاهر شود. در هر جایی از بدن (حتی کف دست، پا، زیر ناخن، چشم) ممکن است دیده شود.
- سرعت رشد: می‌تواند بسیار سریع رشد کند و اگر زود تشخیص داده نشود، به سرعت به غدد لنفاوی و اندام‌های داخلی گسترش یابد (متاستاز دهد).
روش‌های تشخیص سرطان پوست نوع ملانوما:
- معاینه بالینی دقیق (با درماتوسکوپ – ذره‌بین مخصوص پوست).
- بیوپسی کامل برشی یا پانچ: نمونه‌برداری کامل ضایعه مشکوک. بیوپسی تراشیدی برای ملانوما توصیه نمی‌شود.
- تعیین مرحله (Staging): در صورت تشخیص ملانوما، بررسی ضخامت تومور (برسلو) و احتمالاً بررسی غدد لنفاوی (نمونه‌برداری غده نگهبان) و تصویربرداری (CT, PET-CT, MRI) برای تعیین گسترش بیماری.
آزمایشگاه رادمان فردیس واقع در ساختمان پزشکان سیب آماده خدمت رسانی به شما عزیزان میباشد.
روش‌های درمان سرطان پوست نوع ملانوما:
- جراحی گسترده: برداشتن تومور اولیه با حاشیه ایمنی از پوست سالم (عرض حاشیه بسته به ضخامت ملانوما دارد).
- نمونه‌برداری از غده لنفاوی نگهبان (SLNB): برای تعیین گسترش به غدد لنفاوی در مراحل خاص.
- برداشتن غدد لنفاوی درگیر (لنفادنکتومی).
- ایمونوتراپی: تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی (داروهایی مانند Keytruda, Opdivo, Yervoy). خط اول درمان برای ملانوماهای پیشرفته یا متاستاتیک.
- درمان‌های هدفمند: برای ملانوماهای دارای جهش‌های خاص (مثل BRAF V600) (داروهایی مانند Zelboraf, Tafinlar, Mekinist).
- شیمی‌درمانی: کمتر رایج، معمولاً زمانی که سایر روش‌ها مؤثر نباشند.
- پرتودرمانی: برای درمان متاستازهای مغزی یا استخوانی یا پس از جراحی در صورت خطر بالای عود.
پیشگیری از انواع سرطان پوست: بهترین دفاع شما
- اجتناب از آفتاب سوزاننده (۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر).
- استفاده از ضدآفتاب طیف گسترده (SPF 30 یا بالاتر) هر روز، حتی در هوای ابری.
- پوشیدن لباس‌های محافظ (کلاه لبه‌دار، عینک آفتابی، لباس‌های UPF).
- پرهیز مطلق از تخت‌های برنزه کننده (سولاریوم).
- معاینه ماهیانه پوست خود (از سر تا پا).
- مراجعه منظم به متخصص پوست برای معاینه حرفه‌ای (بسته به سابقه فردی و خانوادگی، معمولاً سالیانه).
سؤالات متداول (FAQ) درباره انواع سرطان پوست
۱٫ کدام یک از انواع سرطان پوست خطرناک‌ترین است؟
ملانوما خطرناک‌ترین نوع است زیرا در صورت عدم تشخیص زودهنگام، پتانسیل بالایی برای گسترش به سایر نقاط بدن (متاستاز) دارد. با این حال، تشخیص زودهنگام ملانوما نیز بسیار درمان‌پذیر است.
۲٫ آیا انواع سرطان پوست فقط در نواحی در معرض آفتاب ایجاد می‌شود؟
خیر. اگرچه بیشترین شیوع در این نواحی است، اما انواع سرطان پوست (به‌ویژه ملانوما) می‌توانند در نواحی کمتر در معرض آفتاب مانند کف پا، کف دست، زیر ناخن، ناحیه تناسلی و داخل دهان نیز ایجاد شوند.
۳٫ آیا سرطان پوست قابل درمان است؟
بله! اکثر انواع سرطان پوست، به‌ویژه BCC و SCC، اگر زود تشخیص داده شوند، نرخ درمان بسیار بالایی (نزدیک به ۱۰۰%) دارند. حتی ملانومای مرحله اولیه نیز درمان‌پذیر است. درمان ملانومای پیشرفته نیز در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.
۴٫ چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع سرطان پوست هستند؟
- سابقه آفتاب‌سوختگی شدید (به‌ویژه در کودکی/نوجوانی).
- پوست روشن، موهای بور یا قرمز، چشم‌های روشن.
- سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان پوست.
- وجود خال‌های زیاد (بیش از ۵۰) یا خال‌های دیسپلاستیک (غیرعادی).
- سیستم ایمنی ضعیف (مثلاً به دلیل پیوند عضو یا HIV).
- قرار گرفتن شغلی در معرض مواد شیمیایی خاص (آرسنیک، قطران).
۵٫ هزینه درمان انواع سرطان پوست چقدر است؟
هزینه درمان بستگی به نوع سرطان، مرحله آن، روش درمانی انتخاب شده (جراحی ساده تا درمان‌های پیشرفته دارویی)، محل زندگی و پوشش بیمه دارد. درمان ضایعات کوچک و زودرس معمولاً هزینه کم‌تری نسبت به درمان سرطان‌های پیشرفته دارد، که اهمیت غربالگری و تشخیص زودهنگام را نشان می‌دهد.
۶٫ آیا خال‌های مادرزادی خطر سرطان دارند؟
اکثر خال‌های مادرزادی بی‌خطر هستند. با این حال، خال‌های مادرزادی بسیار بزرگ (غول‌آسا) خطر بالاتری برای تبدیل شدن به ملانوما دارند و نیاز به پایش منظم توسط متخصص پوست دارند. هر تغییری در خال (حتی مادرزادی) باید بررسی شود.
نکته پایانی و کلیدی
شناخت انواع سرطان پوست و علائم هشداردهنده آن‌ها (به‌ویژه قانون ABCDE برای ملانوما) اولین و مهم‌ترین قدم برای تشخیص زودهنگام است. معاینه منظم پوست توسط خود فرد و مراجعه سالیانه به متخصص پوست، به‌ویژه اگر در معرض خطر هستید، حیاتی است. به یاد داشته باشید: تشخیص زودهنگام = درمان‌پذیری بالا. هر تغییری در پوستتان را جدی بگیرید و با متخصص پوست مشورت کنید.